Tuvalet eğitimi, bir çocuğun idrar ve dışkısını bilinçli bir şekilde kontrol etmeyi ve tuvaleti uygun zaman ve yerde kullanmayı öğrenme sürecidir. Bu süreç çocuğun fiziksel, duygusal ve bilişsel olarak belirli bir olgunluğa ulaşmasını gerektirir.
Tuvalet Eğitiminin Temel Amaçları:
İlk olarak, çocuğun kendi kendine yetebilme becerisini kazanmasına olanak sağlamaktadır. Tuvalet eğitiminin tamamlanmasıyla beraber çocuğun ebeveynlerine olan ihtiyacı azalmakta ve çocuk için bireyselleşme yavaş yavaş başlamaktadır. Bez kullanımına olan ihtiyacın ortadan kalkmasıyla beraber çocuk sosyal ortama daha rahat bir şekilde uyum sağlayabilmektedir. Tuvalet eğitimi ile çocuk hijyen alışkanlıklarını da geliştirmekte ve bu rutinleri öğrenmektedir. Sonuç olarak çocuğun özgüveninin artmasına ve bağımsızlık duygusunun gelişmesine olanak sağlamaktadır.
Tuvalet Eğitimine Ne Zaman Başlanmalıdır?
Genel olarak tuvalet eğitimin belirli bir başlangıç yaşı olmasa da, 18 ay ile 3 yaş arası çocukların tuvalet eğitimine hazır olduğu dönemdir. Ancak ebeveynlerin unutmaması gereken en önemli nokta, çocuğun bu yaş aralığında olmasının tuvalet eğitimine hazır olduğu anlamına gelmediğidir. Bu aylardan önce veya sonrasında eğitime hazır olan çocuklar da olacaktır. Her çocuğun gelişim süreci birbirinden farklılık göstermektedir. Tuvalet eğitiminin verilebilmesi için çocukların belirli kas gruplarının gelişmesi gerekmektedir ve zihinsel olarak bu sürece hazır olması oldukça önemlidir. Genel olarak ebeveynler tuvalet eğitimini yaz aylarında denemeyi tercih etmektedir. Bunun sebeplerinden bazıları altına ıslattığı zaman kıyafet değişiminin kolay olması, çocuğun üşütmemesi veya çocuğun tuvaleti kullandıktan önce ve sonrasında kendi kıyafetlerini giyip çıkarmasının daha kolay olmasıdır. Eğer çocuğunuzun tuvalet eğitimine hazır olduğunu düşünüyorsanız bu eğitimi verebilmek için yaz aylarını beklemeye gerek yoktur.
Tuvalet eğitimine çocuğun hayatında olumsuz değişiklikler ve yenilikler olduğunda veya başka eğitim verilirken başlanılmaması oldukça önemlidir. Örneğin; okula başlama, yeni bir eve taşınma, anne-babanın boşanması gibi durumlarda veya uyku eğitimi gibi yeni bir eğitim verilirken bu sürece başlanmamalı, çocuk için daha uygun bir zaman beklenmelidir. Çocuğun hazır olmadığı bir süreçte verilen tuvalet eğitimi hem çocuğu psikolojik açıdan olumsuz etkilemekte hem de sürecin beklenenden uzan sürmesine neden olmaktadır. Ebeveynlerin tuvalet eğitimini doğru bir şekilde verilebilmesi için çocuğun yaşına odaklanmak yerine, çocuğun bu sürece hazır olup olmadığını gözlemlemesi daha sağlıklı olacaktır.
Çocuğum Tuvalet Eğitimine Hazır Mı?
Fiziksel Belirtiler:
- Gündüzleri en az 2 saat veya daha uzun süre kuru kalabiliyor olması.
- Öğle uykusundan kuru kalkması.
- Bağırsak hareketlerinin daha düzenli hale gelmesi ve genellikle aynı saatlerde kaka yapması.
- Pantolonunu ve iç çamaşırını kendi başına indirebilmesi ve yukarı çekebilmesi.
- Tuvalete oturup kalkabilecek fiziksel beceriye sahip olması.
- Islak veya kirli bezden rahatsızlık duyduğunu ifade etmesi.
Bilişsel ve Duygusal Belirtiler:
- Tuvalet veya lazımlık hakkında merak göstermesi.
- Başkalarını tuvaleti kullanırken izlemek istemesi.
- Basit yönergeleri anlayabilmesi ve uygulayabilmesi.
- “Bitti”, “kaka”, “çiş” gibi kelimeleri anlayabilmesi veya kullanabilmesi.
- Tuvaletinin geldiğinin farkında olması.
- Sizleri taklit etmeye istekli olması.
- “Kendim yapabilirim” gibi bağımsızlık ifadeleri kullanması.
- Sizi memnun etmek istemesi ve övgüye olumlu yanıt vermesi.
- Tuvaletini yaptığında size haber vermeye başlaması.
- Bezine tuvaletini yaptığında bundan rahatsız olması ve altının temizlenmesini istemesi.
Tuvalet Eğitiminin Aşamaları:
- İlk olarak çocuğunuzun tuvalet eğitimine hazır olduğuna emin olun.
- Onun anlayacağı şekilde, açık bir dil ile tuvaletin ne işe yaradığını ve vücudun nasıl çalıştığını ifade edin. Çocuğunuza tuvaleti nasıl kullanacağını gösterin. Tuvaletten sonra elleri yıkaması gerektiğini, bunu nasıl yapacağını göstererek öğrenmesine yardımcı olun.
- Çocuğun rahat bir şekilde klozeti kullanması için oturak alınmalı veya bu sürece lazımlık ile başlanmalıdır. Lazımlık veya oturak alışverişini çocuğunuz ile yapabilirsiniz ve hatta hangisini almak istediğini çocuğun kendisinin karar vermesi bu süreci olumlu yönde etkileyecektir. Lazımlık her zaman tuvalette ve çocuğun istediği zaman yardım almadan ulaşabileceği bir yerde olmalı ve tuvalet haricinde bir odada veya herhangi bir alanda kullanılmasına izin verilmemelidir. Buradaki amaç çocuğun istediği zaman lazımlığı kullanabileceği fikrine alışmasıdır. İlk günlerde çocuğun oturağa veya lazımlığa kendi kıyafetleri ile oturmasına imkan sağlanmalı, ilerleyen günlerde bezi üstündeyken oturması ve son olarak da bezini çıkararak oturma denemeleri yapılmalıdır.
- Çocuk için kullanımı daha kolay olay kıyafetler tercih edilmelidir. Bu süreçte çocuk tuvalet ihtiyacını giderirken kendisi giyinip soyunmayı isteyebilmektedir. Çocuğun zorlanmaması için rahatlıkla çıkarıp giyebileceği düğmesi olmayan pantolonlar ve dar olmayan kıyafetler tercih edilebilir.
- Tuvalet saatlerini günlük rutinin bir parçası haline getirmek oldukça faydalı olacaktır. Örneğin sabah uyandıktan sonra, gece uyumadan önce veya yemek yedikten sonra tuvalete oturtmayı deneyin. Bu rutinlere çocuğun bakımı ile ilgilenen herkesin uyması sağlayın. Örneğin; bakıcı, anneanne veya diğer ebeveyn gibi.
- Çocuk tuvaleti veya lazımlığı her kullandığında onu övün. Başardığı sefer alkışlamak veya överek cesaretini pekiştirmek oldukça önemlidir.
- Çocuğun rahat hissedeceği bir ortamda örneğin bütün gün evde olacağı zaman gün içerisinde bezini yavaş yavaş çıkartın. Çocuğa bezinin olmadığını ve tuvaleti gelince haber vermesi gerektiğini ifade edin. Gündüz tuvalet alışkanlığı kazandıktan sonra gece eğitimine başlanması daha sağlıklı olacaktır. Çocuk birkaç sabah kuru bez ile uyanırsa gece tuvalet eğitimine başlanabilmektedir. Gece uykusuna 1 saat kala sıvı tüketiminin azaltılmalıdır. Geceleri çocuğunuzun tuvalet ihtiyacına göre 1-2 saatte bir tuvalete kaldırın. Bu süreçte uyku sersemi olmaması, bilinçli olması oldukça önemlidir. Gece altına kaçırma ihtimali gündüze oranla daha yaygın bir durumdur, bu sürece hazırlıklı olun. Gerekiyorsa yatakta su geçirmez koruyucu önlük kullanın.
- Bu eğitim aşamasında çocuk tuvalete yetişemeyip tuvaletini kaçırabilmektedir. Böyle durumlarda çocuğu cezalandırmayın veya ona bağırmayın. Çocuk altını ıslattığı için kendini kötü hissedebilir, çocuğunuza bunun bir öğrenme süreci olduğunu hatırlatın ve böyle kazaların olabileceğinden bahsedin. Bu süreçte ebeveynler olarak sabırlı olmak ve çocuğu desteklemek oldukça önemlidir.
Ebeveynlere Tavsiyeler:
- Bu eğitime başlamadan önce tuvalet eğitimi ile ilgili çocuk kitaplarını satın alabilir ve bu kitapları çocuğa okuyarak süreci daha eğlenceli bir hale getirebilirsiniz.
- Oyuncak hayvanları veya bebekleri tuvalete götürerek rol yapma oyunları ile süreci çocuğa anlatabilirsiniz.
- Her çocuğun tuvalet eğitimi süreci farklıdır. Çocuğunuzun hızına saygı gösterin ve sabırlı olun.
- Bütün eğitim boyunca tutarlı olun ve kurallarda esneklik sağlamayın.
- Tuvalet eğitimi stresli bir süreç olmamalıdır. Pozitif ve destekleyici bir ortam yaratmak, çocuğunuzun başarılı olmasına yardımcı olacaktır.
- Eğer çocuğunuz tuvalet eğitimine direnç gösteriyor veya herhangi bir sorun yaşıyorsanız bir çocuk doktorundan veya bu alanda uzman olan terapistlerden destek almaktan çekinmeyin.
- Tuvalet eğitiminin 3-6 ay arasında yavaş yavaş sonuç vereceğini unutmayın. 1 aydır deniyorum hiçbir gelişme olmadı diyerek paniklemeyin, sabırla sürece devam edin.
- Gündüz tuvalet kullanma alışkanlığı kazansa da gece ıslatmalarının 5-6 yaşa kadar sürebileceği unutulmamalıdır. Çocuk için stresli dönemlerde bu eğitimde gerilemeler olması oldukça normaldir.
- Normal bir gelişim gösteren çocuklarda tuvalet eğitiminin 4 yaşına kadar verilmiş olması gerekmektedir. 4 yaş veya daha ileri yaşlarda başlanan tuvalet eğitimi geç kalınmış sayılmaktadır.
